Παθήσεις του προστάτη

Τι είναι ο προστάτης;

Είναι αδένας του γεννητικού συστήματος του άνδρα. Έχει σχήμα και μέγεθος κάστανου. Βρίσκεται πίσω από την ηβική σύμφυση, ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την αρχική μοίρα της ουρήθρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν διογκώνεται ο προστάτης να πιέζει την ουρήθρα και να προκαλεί διαταραχές στην ούρηση. Η λειτουργία του έχει σχέση με την γονιμότητα. Το έκκριμα του προστάτη μαζί με αυτό των σπερματοδόχων κύστεων αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του σπερματικού υγρού μέσα στο οποίο αναμειγνύονται τα σπερματοζωάρια που παράγονται από τους όρχεις. Το έκκριμα αυτό παρέχει απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ουσίες για τη φυσιολογική λειτουργικότητα των σπερματοζωαρίων. Η προστατική έκκριση ρυθμίζεται κυρίως από τη δράση των ανδρογόνων ορμονών και από νευρικά ερεθίσματα.

Παθήσεις προστάτη

• Καλοήθης υπερπλασία του προστάτη ( ΚΥΠ)

Καθώς ο άνδρας μεγαλώνει σε ηλικία, είναι φυσιολογικό για τον προστάτη αδένα να διογκώνεται. Αυτή η διόγκωση γίνεται στο εσωτερικό μέρος του αδένα. Οφείλεται σε υπερπλασία όλων των κυτταρικών του στοιχείων και είναι γνωστή ως καλοήθης υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ). Η αιτιολογία της υπερπλασίας είναι πολυπαραγοντιακή. Σίγουρα σχετίζεται με την ηλικία και τις ορμονικές αλλαγές που επέρχονται. Ο υπερπλαστικός ιστός πιέζει την προστατική μοίρα της ουρήθρας, που διέρχεται από το εσωτερικό του, ελαττώνοντας τη διάμετρο του αυλού της και εμποδίζοντας τη φυσιολογική ροή των ούρων.

» Τι προβλήματα δημιουργεί η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη;

Τα συμπτώματα που εμφανίζει ο άνδρας με υπερπλασία του προστάτη περιλαμβάνουν αδύναμη ή μειωμένη ακτίνα της ούρησης, καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης, διακοπές στην ούρηση και αίσθημα ατελούς κένωσης της κύστης λόγω παραμονής υπολείμματος ούρων μετά από κάθε ούρηση. Ταυτόχρονα εμφανίζονται και άλλα συμπτώματα που είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά και που είναι η συχνουρία την ημέρα, η νυκτουρία (συχνό ξύπνημα την νύκτα για ούρηση) και η επιτακτικότητα στην ούρηση (η ξαφνική επιθυμία για ούρηση που δεν μπορεί να ανασταλεί και που αρκετές φορές μπορεί να οδηγήσει σε επιτακτική ακράτεια των ούρων).

Τα συμπτώματα γίνονται πολύ ενοχλητικά και επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής των πασχόντων ανδρών. Οι καθημερινές δραστηριότητες και οι κοινωνικές επαφές περιορίζονται, τα συχνά ξυπνήματα τη νύκτα επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου και έτσι οι πάσχοντες νιώθουν κουρασμένοι την επόμενη μέρα με ελάττωση της ενεργητικότητας και παραγωγικότητάς τους, ενώ απώτερα μπορεί να επηρεαστεί η πνευματική και η σωματική τους υγεία. Οι πάσχοντες αναγκάζονται πολλές φορές να οργανώνουν έτσι τις δραστηριότητές τους, ώστε να είναι κοντά σε μία τουαλέτα. Ασφαλώς η βαρύτητα των συμπτωμάτων δεν είναι η ίδια σε όλους τους άνδρες με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη και μπορούμε να βαθμολογήσουμε τα συμπτώματα, ταξινομώντας τα σε ήπια, μέτρια και σοβαρά.

Ο ουρολόγος θα εκτιμήσει τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την νεφρική λειτουργία, την ροή των ούρων, θα μετρήσει το υπόλειμμα των ούρων στην κύστη μετά την ούρηση και θα εξετάσει τον προστάτη του ασθενούς με δακτυλική εξέταση από το ορθό. Με βάσει τα ευρήματα της εξέτασης και λαμβάνοντας υπόψη την γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς από άλλα συνυπάρχοντα νοσήματα, θα συζητήσει με τον ασθενή την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση

» Πως αντιμετωπίζεται η συμπτωματική ΚΥΠ;

Σε ασθενείς με ήπια συμπτώματα που δεν επηρεάζουν τη ποιότητα της ζωής τους προτείνεται συνήθως απλή παρακολούθηση που περιλαμβάνει μερικές αλλαγές του τρόπου ζωής και εξέταση συνήθως ανά 6μηνο. Στους ασθενείς με βαρύτερη συμπτωματολογία που επηρεάζει την ζωή τους , αρχικά προτείνεται αγωγή με φάρμακα. Υπάρχουν φάρμακα που χαλαρώνουν τον προστάτη, διευκολύνοντας την ούρηση με γρήγορη βελτίωση των συμπτωμάτων, χωρίς να επηρεάζουν το μέγεθός του, καθώς και φάρμακα που μικραίνουν τον προστάτη, βελτιώνοντας όμως τη συμπτωματολογία με βραδύτερο ρυθμό. Συνήθως δίδονται σε αυτούς τους ασθενείς που ο προστάτης τους έχει μεγάλο μέγεθος. Μπορεί να γίνει και συνδυασμός των φαρμάκων όταν ο ιατρός το κρίνει απαραίτητο. Στους ασθενείς που η συμπτωματολογία δεν ανακουφίζεται από τη φαρμακευτική αγωγή ή σε αυτούς που εμφανίζουν κάποια από τις προαναφερθείσες επιπλοκές της ΚΥΠ καταφεύγουμε στη χειρουργική αντιμετώπιση. Αυτή συνήθως γίνεται με αφαίρεση του αδενώματος του προστάτη (το τμήμα αυτό που πιέζει την ουρήθρα), είτε με ανοικτή τομή όταν είναι πολύ μεγάλο είτε κόβοντάς το κομμάτι - κομμάτι μέσα από την ουρήθρα με ειδικό εργαλείο. Και οι δύο μέθοδοι είναι πολύ αποτελεσματικές και με την πρόοδο της τεχνολογίας και της αναισθησίας οι επιπλοκές από τις επεμβάσεις αυτές είναι ελάχιστες. Καρκίνος του προστάτη

Σε ασθενείς που είναι πολύ ηλικιωμένοι και έχουν μεγάλο χειρουργικό κίνδυνο λόγω άλλων συνυπαρχόντων νοσημάτων έχουν δοκιμασθεί και άλλες μέθοδοι που χαρακτηρίζονται ως ελάχιστα επεμβατικές. Αυτές είναι η θερμοθεραπεία με μικροκύματα, εστιασμένοι υψηλής έντασης υπέρηχοι, ραδιοκύματα και Laser. Οι μέθοδοι αυτές γενικά χαρακτηρίζονται από σημαντική ελάττωση της νοσηρότητας χωρίς όμως να επιτυγχάνουν τα ίδια αποτελέσματα με την προστατεκτομή και ο αριθμός των επανεπεμβάσεων που απαιτούνται είναι σημαντικά υψηλός. Τελευταία, δύο νέα Laser, τo ΚΤP (green light) και το Holmium Laser, δείχνουν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, επιτρέποντας την αφαίρεση του προστάτη σχεδόν αναίμακτα, με μικρή παραμονή στο νοσοκομείο, γρήγορη αφαίρεση του καθετήρα και σημαντική βελτίωση στην ούρηση. Δεν υπάρχουν όμως ακόμη αποτελέσματα από παρακολούθηση των ασθενών για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορούν να συσταθούν ανεπιφύλακτα. Ως την καλύτερη μέθοδο χειρουργικής αντιμετώπισης της υπερπλασίας του προστάτη.

• Καρκίνος του προστάτη

» Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του προστάτη;

Είναι ο συχνότερος καρκίνος στον άνδρα και η δεύτερη αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. 

» Ποια είναι τα αίτια του καρκίνου του προστάτη;

Ο καρκίνος φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την ηλικία και την ορμονική κατάσταση του άνδρα και σε αυτό εμπλέκονται γενετικοί παράγοντες που καθορίζονται από την φυλή και την κληρονομικότητα, όπως επίσης και διατροφικοί παράγοντες. ’Ατομα υψηλού κινδύνου για καρκίνο του προστάτη θεωρούνται οι μαύροι και αυτοί που έχουν συγγενείς πρώτου ή δεύτερου βαθμού που σε μικρή ηλικία (< 55 έτη) εμφάνισαν καρκίνο του προστάτη.

» Υπάρχει πρόληψη του καρκίνου του προστάτη;

Η διατροφή φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του κλινικού καρκίνου που ευνοείται από τις λιπαρές τροφές και το κόκκινο κρέας. Αντίθετα, τα φρούτα , τα λαχανικά , η σόγια και τροφές με φυτοοιστρογόνα φαίνεται να δρουν προφυλακτικά. Υπάρχουν στοιχεία από μελέτες πού έμμεσα δείχνουν ότι η βιταμίνη Ε, το σελήνιο, η λυκοπένη (περιέχεται στις τομάτες) ελαττώνουν την εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη.

» Ποιά είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη;

Στα αρχικά στάδια ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα και για αυτό είναι σημαντικό να διαγιγνώσκεται με άλλους τρόπους που θα αναπτύξουμε πιο κάτω. 

» Τι χρειάζεται για να γίνει η διάγνωση;

• Δακτυλική εξέταση

Η πιο απλή και αναγκαία εξέταση είναι η δακτυλική ψηλάφηση του προστάτη από το ορθό. Στον καρκίνο, ο προστάτης είναι σκληρός στη σύσταση χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε σκληρία είναι καρκίνος. Στα αρχικά στάδια καρκίνου του προστάτη η δακτυλική εξέταση μπορεί να είναι φυσιολογική.

• Ειδικό προστατικό αντιγόνο ( PSA)

Είναι μία ειδική πρωτεϊνη που παράγεται στον αδένα προστάτη και χρειάζεται για τη ρευστοποίηση του σπέρματος. Όταν η αρχιτεκτονική του αδένα διαταράσσεται ( όπως στον καρκίνο) μικρές ποσότητες διαφεύγουν στην κυκλοφορία και μετρώνται στο αίμα. Μικρές ή μέτριες αυξήσεις συχνά συνοδεύουν και καλοήθεις καταστάσεις, όπως καλοήθη υπερπλασία ή προστατίτιδα. Έτσι, η αύξηση του PSA δεν σημαίνει πάντα ότι ο άνδρας έχει καρκίνο του προστάτη αλλά ασφαλώς χρειάζεται να συμβουλευθεί ουρολόγο.

• Διορθικό υπερηχογράφημα

Η επόμενη εξέταση εάν ευρεθεί αυξημένη η τιμή του PSA η κάποια ανωμαλία στη δακτυλική εξέταση είναι το διορθικό υπερηχογράφημα (TRUS). Είναι μία απλή εξέταση που διαρκεί 1-5 λεπτά της ώρας και δεν χρειάζεται αναισθησία Ένα από τα πιο χρήσιμα πράγματα που δίνει το διορθικό υπερηχογράφημα είναι ότι μας καθοδηγεί στη λήψη βιοψιών από τον προστάτη.

• Βιοψία του προστάτη αδένα

Είναι η τελική εξέταση που θέτει τη διάγνωση χωρίς καμία αμφιβολία. Συνήθως γίνεται δια μέσου του ορθού με τη βοήθεια του διορθικού υπερηχογραφήματος. Είναι απλή και δεν χρειάζεται αναισθησία. Λαμβάνονται αρκετά τεμάχια προστατικού αδένα που δίδονται στον παθολογοανατόμο που μας δίνει την ιστολογική διάγνωση.

» Πως θεραπεύεται ο καρκίνος του προστάτη;

Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο (έκταση της νόσου), την ηλικία του ασθενούς, τη γενική του κατάσταση και από την προτίμησή του. Πρέπει να αναφερθεί, ότι ο καρκίνος του προστάτη είναι αργά εξελισσόμενη νόσος και όταν διαπιστώνεται σε μεγάλη ηλικία συνήθως δεν επιφέρει τον θάνατο στον ασθενή που πεθαίνει από κάποια άλλη αιτία. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζονται όλοι οι άνδρες με καρκίνο του προστάτη άμεση αντιμετώπιση. Για νεώτερους ασθενείς (<75) η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι απαραίτητη διότι κάθε άνδρας αν ζήσει αρκετά θα πεθάνει από τον καρκίνο του προστάτη.

α. Θεραπεία εντοπισμένου καρκίνου προστάτη:

Εάν ο καρκίνος εντοπίζεται μόνο στον προστάτη αδένα μπορεί να αντιμετωπισθεί με διάφορους τρόπους, από την απλή παρακολούθηση μέχρι τις ριζικές τοπικές θεραπείες που στοχεύουν στην ίαση του ασθενή και είναι η ριζική προστατεκτομή και οι ακτινοθεραπευτικές μέθοδοι.

Ριζική Προστατεκτομή: Είναι η επέμβαση που αφαιρείται όλος ο προστάτης αδένας με την κάψα του και τις σπερματοδόχες κύστεις και επανασυνδέεται η ουρήθρα με την ουροδόχο κύστη.

Ακτινοθεραπεία: Είναι η χρησιμοποίηση υψηλής ενέργειας ακτίνων - Χ που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να γίνει ως εξωτερική ή ως εσωτερική με εμφύτευση στον προστάτη ραδιενεργών κόκκων ( βραχυθεραπεία).

β. Θεραπεία προχωρημένου καρκίνου του προστάτη

Όταν ο καρκίνος έχει ξεφύγει από τον προστατικό αδένα σε άλλα μέρη του σώματος, όπως είναι οι λεμφαδένες ή τα οστά, μπορεί ακόμη να αντιμετωπιστεί με καλά ποσοστά ύφεσης της νόσου αλλά χωρίς να μπορεί να ιαθεί. Οι θεραπείες που εφαρμόζονται είναι η ορμονική θεραπεία, που ο σκοπός της είναι η στέρηση του προστάτη από τις ανδρικές ορμόνες. Όταν ο καρκίνος γίνεται ανθεκτικός στη χορήγηση ορμονών μπορεί να χρησιμοποιηθούν δεύτερης γραμμής ορμονικές θεραπείες, φάρμακα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των οστών και χημειοθεραπεία.

Συστάσεις

Επειδή ο καρκίνος του προστάτη θεραπεύεται στα αρχικά στάδια, κύριος σκοπός σήμερα είναι η έγκαιρη διάγνωση. Δυστυχώς, στα αρχικά στάδια δεν υπάρχουν συμπτώματα που θα οδηγήσουν τον ασθενή στο γιατρό.

Για αυτό το λόγο πρέπει:

• ·         Κάθε άνδρας μετά την ηλικία των 50 να ελέγχεται μία φορά το χρόνο για τον προστάτη του.

  ·         Άτομα που έχουν συγγενείς πρώτου ή δεύτερου βαθμού που εμφάνισαν καρκίνο του προστάτη σε μικρή ηλικία πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο σε μικρότερη ηλικία ( 40).

  ·         Η αποφυγή λιπαρών τροφών και κόκκινου κρέατος και η άφθονη κατανάλωση λαχανικών και φρούτων προφυλάσσουν από τον καρκίνο.

  Προστατίτιδα (φλεγμονή του προστάτη αδένα)

  Μερικές φορές ο προστάτης αδένας διογκώνεται από φλεγμονές, οι οποίες ονομάζονται προστατίτιδες. Η προστατίτιδα αποτελεί την πιο συχνή ουρολογική νόσο σε νέους άνδρες (εως 50 ετών) και την τρίτη πιο συχνή ουρολογική νόσο σε ηλικιωμένους άνδρες (μετά την καλοήθη υπερπλασία και τον καρκίνο του προστάτη). Από τους ενήλικους, το 50% θα εμφανίσει συμπτώματα προστατίτιδας σε κάποιο σημείο της ζωής τους.

  Τα συμπτώματα που συνοδεύουν αυτή την κατάσταση μπορεί να διαρκούν μεγάλο χρονικό διάστημα και να είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά. Στις προστατίτιδες περιλαμβάνονται και καταστάσεις με δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού και μυαλγίες του πυελικού εδάφους, στις οποίες δεν διαπιστώνονται στοιχεία φλεγμονής.

  Κατά προσέγγιση, στο 5-10% των περιπτώσεων η προστατίτιδα είναι αποδεδειγμένα μικροβιακής αιτιολογίας (οξεία και χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα). Στο υπόλοιπο 90%, οι εργαστηριακές μέθοδοι αποτυγχάνουν να ταυτοποιήσουν παθογόνα μικρόβια και οι ασθενείς αυτοί ταξινομούνται στη κατηγορία του συνδρόμου του χρόνιου πυελικού άλγους.

  Οι διάφορες μορφές προστατίτιδας ταξινομούνται ως εξής:

• Κατηγορία Ι: Οξεία βακτηριακή προστατίτιδα.
• Κατηγορία ΙΙ: Χρόνια ή υποτροπιάζουσα βακτηριακή προστατίτιδα.
• Κατηγορία ΙΙΙ: Σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους (CP/CPPS).
• Υποκατηγορία ΙΙΙΑ: Φλεγμονώδης CP/CPPS
• Υποκατηγορία ΙΙΙΒ: Μη φλεγμονώδης CP/CPPS
• Κατηγορία IV: Ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα

Η οξεία προστατίτιδα χαρακτηρίζεται από υψηλό πυρετό, ρίγη, συχνουρία, δυσουρία, απόφραξη του ουροποιητικού ποικίλου βαθμού, νυκτουρία, πυουρία, αιματουρία, άλγος στη περιοχή του περινέου και οσφυαλγία (που συνοδεύεται συχνά από μυαλγία και αρθραλγία). Ο αδένας είναι διάχυτα υπεραιμικός και οιδηματώδης, καθώς και ευαίσθητος στη ψηλάφηση. Η αντιμετώπισή της γίνεται με χορήγηση αντιβιοτικών.

Εάν δεν θεραπευθεί πλήρως, μεταπίπτει σε χρόνια φλεγμονή που χαρακτηρίζεται από ενοχλήματα στην ούρηση, πόνο στο περίνεο, στην υπερηβική χώρα και μερικές φορές πόνο στην εκσπερμάτιση. Η αντιμετώπισή της γίνεται με μακροχρόνια χορήγηση αντιβιοτικών. Μετά από χορήγηση αντιβίωσης, η θεραπεία είναι περισσότερο εμπειρική και έχουν δοκιμασθεί πολλά φάρμακα, με περιορισμένα όμως αποτελέσματα. Πολλές φορές η φλεγμονή του προστάτη μπορεί να είναι εύρημα στη προστατεκτομή που γίνεται για υπερπλασία του αδένα.

Αν και η φλεγμονή έχει ενοχοποιηθεί σαν μηχανισμός ανάπτυξης της υπερπλασίας και του καρκίνου του προστάτη, δεν υπάρχουν επί του παρόντος ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που να στηρίξουν αυτή την συσχέτιση.